Kỳ 2: Lúng túng trong quản lý

Thời gian qua, do nhu cầu cát xây dựng rất lớn nên đã xảy ra tình trạng khai thác cát trái phép tràn lan, trong khi công tác quản lý còn nhiều khó khăn, lúng túng.

Cung có vượt cầu?

Một cán bộ Sở Xây dựng cho biết, rất khó để có thể thống kê nhu cầu cát trên địa bàn tỉnh. Chỉ tính riêng TP. Nha Trang, từ năm 2016 đến nay có gần 100 công trình khách sạn lớn, nhỏ, chung cư mọc lên. Còn tại Khu du lịch Bắc bán đảo Cam Ranh, có gần 40 dự án đang triển khai xây dựng có quy mô từ gần 1.000 tỷ đồng trở lên. Thống kê sơ bộ như vậy để hình dung nhu cầu cát xây dựng rất lớn, đó là chưa kể nhu cầu cát xây dựng của người dân. Cũng theo cán bộ này, Quy hoạch Phát triển vật liệu xây dựng đến năm 2020 được ban hành năm 2011, năng lực sản xuất cát xây dựng đến năm 2015 là 0,96 đến 1,3 triệu m3, đến năm 2020 là 1,58 đến 1,63 triệu m3. Tuy nhiên, với tốc độ phát triển như hiện nay, con số này quá lạc hậu.

Ông Trần Kim Bảo - Chủ tịch UBND huyện Vạn Ninh cho hay: “Tại Vạn Ninh hiện nay, nhu cầu xây dựng rất lớn; trong khi nguồn cung tại chỗ rất ít nên một phần cát xây dựng được mua về từ địa phương khác trong tỉnh, thậm chí phải mua từ Phú Yên”. Lãnh đạo nhiều địa phương trong tỉnh cũng khẳng định, thực tế nguồn cung cát làm vật liệu xây dựng không đủ nên mới xảy ra tình trạng khai thác cát trái phép diễn ra tràn lan.

Tuy nhiên, theo ông Võ Tấn Thái - Giám đốc Sở Tài Nguyên và Môi trường, qua thống kê việc cấp phép hoạt động khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường hiện nay, việc cấp phép vẫn đảm bảo theo dự báo nhu cầu sử dụng trong giai đoạn 2016 - 2020. Nhưng do nhu cầu đang rất lớn nên nhiều doanh nghiệp (DN) đang xin được thực hiện dự án khai thác cát.

Còn nhiều bất cập

Chia sẻ những khó khăn trong công tác quản lý khai thác cát ở cơ sở hiện nay, ông Hoàng Kỳ Vũ - Chủ tịch UBND xã Diên Đồng (huyện Diên Khánh) cho rằng, các quy định xử phạt còn rất nhẹ nên chưa đủ sức răn đe đối tượng vi phạm. Đơn cử, khi bắt được ghe hút cát trái phép chỉ được tịch thu ghe khai thác hơn 50m3, nhưng hiện nay, các ghe khai thác đều có dung tích nhỏ nên địa phương chỉ phạt xong rồi lại thả ra mà không có tình tiết tăng nặng. Vấn đề xử lý việc mua bán, vận chuyển cát trái phép lại áp dụng ở nhiều nghị định, thông tư khác nhau, tạo lúng túng cho địa phương.

Còn ông Nguyễn Hữu Hùng - Phó Chủ tịch UBND huyện Diên Khánh cho biết, tuyến sông Cái chảy qua địa bàn dài gần 20km nên địa phương không đủ lực lượng để kiểm tra, quản lý. Đó là chưa kể dọc tuyến sông hiện có rất nhiều ghe, thuyền nhưng tất cả đều chưa được cấp số nên khó quản lý. Đồng thời, hiện nay, xe chở cát đi trên các tuyến đường giao thông nông thôn dù lực lượng chức năng của cấp xã biết đó là xe chở cát trái phép cũng không xử lý được vì không có quyền được dừng xe để kiểm tra. Đó là chưa kể khi phát hiện xe múc khai thác cát trái phép, muốn đưa về UBND xã tạm giữ chờ xử lý cũng khó do thuê người lái thì họ sợ bị trả thù nên không lái, mà người của xã điều khiển xe về lại không có bằng lái xe chuyên dụng…

Phân tích những khó khăn, bất cập trong quản lý hoạt động khai thác cát của các DN được cấp phép khai thác hiện nay, ông Nguyễn Văn Đồng - Chủ tịch UBND huyện Khánh Vĩnh chỉ rõ: Địa phương được giao kiểm tra, giám sát về vị trí, khối lượng, mốc giới, độ sâu, thời gian khai thác nhưng lại không có bất kỳ thiết bị, máy móc nào để đo độ sâu, xác định có vượt hay không; về mốc giới, đơn vị nào cũng đều cắm mốc, nhưng ở dưới nước, họ cho vòi hút cát ở ngoài khu vực cho phép thì không thể quản lý được. Ngoài ra, cũng không có bất cứ thiết bị nào đo khối lượng cát DN khai thác. Trong khi đó, về thời gian khai thác, có giấy phép ghi khai thác từ tháng 3 đến tháng 8, nhưng lại không quy định rõ khai thác ban ngày hay ban đêm nên các DN khai thác suốt ngày đêm khiến địa phương không quản lý nổi. Bên cạnh đó, theo quy định, DN phải gắn bảng thông báo các nội dung, lắp đặt camera giám sát… nhưng hiện nay nội dung này nhiều DN bỏ ngỏ. Khi lắp đặt camera, DN quay ra hướng khác, rồi đưa ra nhiều lý do khiến địa phương khó xử lý. Trong khi đó, lực lượng giám sát, quản lý của địa phương còn phải thực hiện rất nhiều nhiệm vụ khác nên không thể bố trí lực lượng đông, đủ và thường xuyên để kiểm tra, giám sát việc khai thác cát, sỏi.

Làm gì để quản lý hiệu quả?

Một câu hỏi đặt ra hiện nay là làm sao để bảo vệ hiệu quả khoáng sản chưa khai thác, tránh thất thoát tài nguyên nhiên nhiên? Ông Nguyễn Hữu Hùng đề xuất, cần cấp số cho các ghe hoạt động trên sông, suối để quản lý và có đăng ký hoạt động của từng chủ ghe. Nếu khi kiểm tra, phát hiện ghe hoạt động hút, chở cát sai mục đích thì sẽ xử lý theo quy định hoặc tịch thu ghe. Bên cạnh đó, cần bố trí các trạm kiểm tra về giao thông, khi xe chở cát không có chứng từ, hóa đơn hợp pháp thì xử lý nghiêm; không nên để như hiện nay, các xe chở cát chạy khắp nơi mà không biết xe đó chở cát từ nguồn có phép hay không có phép. Đồng thời, nên cho phép lực lượng công an xã được phép dừng xe chạy trên các tuyến đường nông thôn để kiểm tra, xử lý những xe chở cát trái phép.

Trong khi đó, lãnh đạo huyện Khánh Vĩnh đề nghị, lực lượng liên ngành của tỉnh phải thường xuyên hỗ trợ cho các địa phương. Ngoài ra, phải có quy chế quản lý thật chặt chẽ. Chẳng hạn, trong cấp giấy phép, ngoài những nội dung đã có thì cần ghi rõ về thời gian khai thác và đưa vào câu: “Nếu quá trình khai thác, đơn vị, DN vi phạm, có sự phản ánh của người dân, địa phương thì đó là cơ sở, bằng chứng để UBND tỉnh thu hồi giấy phép”. Từ đó, mới nâng cao ý thức của DN trong quá trình khai thác. Đối với những đối tượng khai thác cát trái phép, cần tăng chế tài xử phạt, cần thiết phải điều tra, khởi tố để răn đe. Việc giám sát qua camera cần phải được thực hiện bởi cơ quan chức năng chứ không nên để DN tự làm.

Theo ông Cao Tấn Lợi - Phó Giám đốc Sở Giao thông vận tải, các DN trước khi tiến hành khai thác, nạo vét thu hồi cát, sỏi phải cam kết với UBND xã trong quá trình vận chuyển không được chở quá tải; đồng thời ký quỹ bảo dưỡng tuyến đường mà xe đi qua. Bên cạnh đó, phải có cam kết về thời gian khai thác hợp lý để không ảnh hưởng đến cuộc sống, sinh hoạt của người dân trong khu vực. Ngoài ra, UBND tỉnh nên cho phép chính quyền địa phương cấp xã được phép tạm giữ phương tiện tàu, ghe hút cát và xe khai thác cát không phép; tàu ghe neo đậu không đúng quy định, phương tiện không có chủ khi kiểm tra…

Liên quan đến việc tận thu cát sỏi từ nạo vét hồ thủy lợi, ông Lê Tấn Bản - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho hay, xuất phát từ nhu cầu của các chủ hồ chứa trên địa bàn tỉnh, sở đã tham mưu UBND tỉnh phê duyệt các phương án, cấp phép tận thu cát sỏi nạo vét tại 7 hồ chứa trên địa bàn. Việc giám sát khối lượng cát nạo vét trách nhiệm thuộc về chủ hồ chứa. Trong thời gian tới, sở sẽ tăng cường phối hợp với các sở, ngành, địa phương thực hiện tốt hơn việc kiểm tra, kiểm soát các hoạt động của những DN tham gia hoạt động nạo vét, tận thu cát, sỏi tại các hồ chứa trên địa bàn; nếu DN vi phạm mà không khắc phục, sở sẽ tham mưu UBND tỉnh dừng hoặc thu hồi giấy phép.

Trước nạn khai thác cát tràn lan hiện nay, UBND tỉnh đã yêu cầu tạm ngừng tham mưu cấp phép mới các hoạt động khoáng sản cát, sỏi, đất, đá làm vật liệu xây dựng thông thường; kiên quyết không tham mưu xem xét gia hạn khai thác đối với các khu vực nhạy cảm, có khả năng sạt lở, ảnh hưởng đến đời sống người dân. Hy vọng với sự chỉ đạo quyết liệt của tỉnh, sự vào cuộc của các sở, ngành, địa phương, tình trạng khai thác cát trái phép sẽ được xử lý; các DN sẽ chấp hành đúng quy định…

NHÓM PHÓNG VIÊN - Theo Báo Khánh Hòa
 

Kỳ 1: Khai thác tràn lan