Kỳ 1: Khai thác tràn lan

Mặc dù Tỉnh ủy, UBND tỉnh Khánh Hòa đã có hàng loạt văn bản quyết liệt chỉ đạo các cấp, ngành, địa phương tăng cường quản lý khoáng sản cát, sỏi. Thế nhưng, tại nhiều nơi trên địa bàn tỉnh, tình trạng khai thác cát trái phép vẫn diễn ra tràn lan, nhộn nhịp …

 

Ghe hút cát trái phép cập sát bờ sông để hút cát, gây sạt lở nghiêm trọng.

Trên “công trường” cát lậu

Theo lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường, dọc theo sông Cái từ thượng nguồn Khánh Vĩnh về đến hạ nguồn Nha Trang chỉ có 3 doanh nghiệp (DN) được cấp phép khai thác cát, sỏi làm vật liệu xây dựng. Tuy nhiên, tình trạng khai thác cát trái phép dọc sông Cái đang diễn ra tràn lan với hàng chục thậm chí hàng trăm bến, bãi cát lậu lớn, nhỏ khiến cho con sông đang biến dạng từng ngày.

 

Đứng bên thôn Tây (xã Sông Cầu, huyện Khánh Vĩnh), chúng tôi thấy bên kia sông Cái (thuộc thôn 6 xã Khánh Nam, huyện Khánh Vĩnh), tình trạng khai thác cát diễn ra nhộn nhịp suốt ngày đêm. Tại đây, các đối tượng sử dụng nhiều xe múc để khai thác cát và dùng đủ loại xe tải để vận chuyển. Tình trạng này diễn ra đã nhiều năm nay nhưng không được giải quyết. Quá bức xúc, người dân địa phương đã gửi đơn tới nhiều nơi; gần 1 tháng nay, chính quyền địa phương mới chỉ xử lý, bắt được 1 xe múc. Ông N.T.B - người dân địa phương cho hay: “Nắm được thông tin lực lượng chức năng đang đi kiểm tra nên hiện nay các đối tượng cát lậu “ém” quân, đợi tối trời mới hoạt động, nhức nhối nhất là khu vực giáp ranh giữa huyện Diên Khánh và Khánh Vĩnh”.

Theo ghi nhận của chúng tôi, tại khu vực giáp ranh (Diên Thọ, Diên Đồng thuộc Diên Khánh và Sông Cầu, Khánh Nam thuộc Khánh Vĩnh) thường xuyên có nhiều ghe của người dân Diên Thọ đến hút cát trái phép. Mỗi ghe có 2 người, 1 người ngồi trên ghe để điều khiển máy, người kia đứng sát bờ sông để thọc vòi hút cát. Sau khoảng 30 phút khi ghe đã đầy cát, các đối tượng điều khiển ghe xuôi về Diên Thọ để bơm cát lên bờ. Ông S. - người dân canh tác tại thôn 4 (Diên Đồng) cho biết: “Tại khu vực giáp ranh này có bãi cát rất lớn của nhà bà Sáu Lộc (xã Sông Cầu), ông Tình (Diên Sơn) đưa xe múc, ô tô đến chở đi tiêu thụ. Hiện nay, các đối tượng chủ yếu khai thác vào ban đêm, rầm rộ nhất là khoảng chập tối đến 6 giờ sáng”.

 

Khai thác cát rầm rộ trên sông Cầu (xã Khánh Phú).

Ở sát chân cầu Đồng Trăng (Diên Thọ - Diên Đồng), 20 giờ đêm, chúng tôi đếm được 4 ghe máy đang thi nhau hút cát, trên bờ có 2 xe ô tô chờ sẵn để chở cát đi tiêu thụ. Thấy có người đứng trên cầu chụp ảnh, một thanh niên trên ghe hút cát lậu quát: “Bọn mày chụp gì. Dừng ngay không tao chém”. Nói rồi, thanh niên này hô hào đồng bọn rượt đuổi. Chúng tôi vội phóng xe đi để tránh sự truy đuổi của cát tặc. Trước đó, vào ban ngày khi đi qua khu vực này chúng tôi thấy khúc sông khá im lìm.

Dọc Tỉnh lộ 2 từ Khánh Vĩnh về Diên Khánh, cứ chừng 4 - 5 phút chúng tôi lại bắt gặp một xe ô tô chở cát lao từ các bãi cát dưới sông ra. Càng về khuya, Tỉnh lộ 2 càng ẩm ướt kỳ lạ dù trời không mưa. Bám theo đoàn xe chở cát từ Diên Khánh về, chúng tôi còn nhận được tin báo của ông Đ. (xã Vĩnh Trung, TP. Nha Trang): “Tại địa bàn Diên Phú (Diên Khánh), Vĩnh Trung (Nha Trang) cát tặc đang lộng hành, với 4 ghe hút cát của Tèo (Vĩnh Trung) và Quan (Diên Phú) đang hoạt động”.

 

Không riêng gì sông Cái, sau gần 10 ngày tìm hiểu tình trạng khai thác cát trái phép trên địa bàn tỉnh chúng tôi còn ghi nhận được rất nhiều thông tin về tình trạng khai thác cát lậu tại Vạn Lương, Vạn Phước (Vạn Ninh), Ninh Xuân, Ninh Tây (Ninh Hòa), Vĩnh Ngọc (Nha Trang), Sơn Tân, Cam Hòa (Cam Lâm), Cam Thịnh Đông, Cam Thành Nam (Cam Ranh)… Trên những công trường khai thác cát trái phép, các dòng sông, con suối, bờ hồ đang biến dạng.

Có phép cũng nhập nhèm

Theo quy định, các khu vực đã được cấp phép khai thác, nạo vét, thu hồi khoáng sản cát, sỏi làm vật liệu xây dựng phải thực hiện cắm mốc giới hoặc thả phao để giới hạn ranh giới được khai thác; trước khi khai thác phải ghi nhận hiện trường bằng hình ảnh; niêm yết công khai bảng thông tin về hoạt động khai thác; gắn camera giám sát… Tuy nhiên, qua tìm hiểu thực tế thì phần lớn các DN chưa thực hiện đầy đủ những quy định này.

 

Theo Sở Tài Nguyên và Môi trường, toàn tỉnh hiện có 32 khu vực đã được cấp phép khai thác, nạo vét, thu hồi khoáng sản cát, sỏi làm vật liệu xây dựng còn hiệu lực (kể cả nạo vét hồ thủy lợi và khai thác trên các sông, suối). Riêng địa bàn Nha Trang không có khu vực nào được cấp phép, Vạn Ninh có 4 khu vực, Ninh Hòa 7 khu vực, Cam Lâm 6 khu vực, Cam Ranh 2 khu vực, Khánh Vĩnh 7 khu vực, Khánh Sơn 2 khu vực.

 

Ông Cao Văn Toàn - Chủ tịch UBND xã Khánh Phú (Khánh Vĩnh) cho hay: “Trên địa bàn có Công ty TNHH Đại Thuận NT được cấp phép khai thác tại khu vực Sông Cầu. Qua giám sát của địa phương, công ty có gắn bảng thông tin, lắp camera, cắm mốc nhưng có một vấn đề sai phạm là công ty khai thác vượt ra khỏi ranh giới, cụ thể công ty đã mua đất của người dân địa phương để khai thác cát, với diện tích ít nhất là 2 sào”. Còn theo ông Nguyễn Văn Đồng - Chủ tịch UBND huyện Khánh Vĩnh, về mốc giới, đơn vị nào cũng đều cắm mốc, nhưng ở dưới nước, họ lại cho vòi hút cát ở ngoài khu vực cho phép thì không thể quản lý được. Điều này đang diễn ra ở nhiều nơi, nhất là những khu vực giáp ranh với các địa phương khác nên khó quản lý.

Tìm hiểu thêm về việc nạo vét tại hồ Suối Trầu (Ninh Hòa) của Công ty TNHH Xây dựng Gia Cát KH, từ đầu Tỉnh lộ 8 vào đến tận mỏ khai thác chúng tôi không tìm thấy bất cứ một bảng thông tin nào về dự án hay camera giám sát nào. Ngoài mặt hồ cũng không thấy có phao để xác định ranh giới, chỉ thấy một vài cột mốc được cắm trên bờ. Ông Tý - nhân công đang làm việc tại đây khẳng định: “Công ty chỉ cắm mốc thôi chứ làm việc ở đây đã mấy năm rồi tôi có thấy cái bảng, máy quay nào đâu”.

Ở hồ chứa nước Cam Ranh (huyện Cam Lâm), hàng chục vòi hút cùng một xà lan loại lớn đang hút cát lên bãi tập kết. Ở đây luôn có từ 3 đến 4 chiếc máy xúc túc trực để múc cát lên xe. Quan sát khoảng 10 phút lại có một xe tải loại lớn vào chở cát men theo đường liên xã ra Quốc lộ 1 để phục vụ các công trình xây dựng. Đáng chú ý, chúng tôi không thấy đơn vị khai thác cắm biển thông báo quy mô khai thác để người dân cũng như cơ quan chức năng tiện theo dõi, giám sát. Lãnh đạo UBND xã Cam Tân cho biết, dự án này bị nhiều cử tri trong xã phản ánh vì xe chở cát gây mất an toàn giao thông, phao mốc dù cắm cũng rất dễ di chuyển nên rất khó quản lý. Ngoài ra tại đây còn có một số đối tượng khai thác trái phép trà trộn vào để hút cát.

 

Trước tình trạng nhiều dự án khai thác cát không tuân thủ quy định, đầu năm 2018, UBND tỉnh đã thành lập đoàn kiểm tra liên ngành kiểm tra hoạt động khai thác, vận chuyển, kinh doanh cát, sỏi trên địa bàn tỉnh. Ông Nguyễn Xuân Mạnh - Phó Chánh thanh tra Sở Giao thông vận tải, Phó Trưởng đoàn kiểm tra cho biết, trong vòng 3 tháng, đoàn đã kiểm tra 20 khu vực khai thác cát sỏi của 13 DN được cấp phép khai thác. Qua kiểm tra, 5 DN tự ý mở đường đấu nối từ mỏ vào đường tỉnh, đường huyện và Quốc lộ 1; 3 DN sử dụng tàu, ghe để thực hiện nạo vét, thu hồi cát, sỏi chưa được đăng ký, đăng kiểm; người điều khiển ghe, tàu chưa có chứng chỉ chuyên môn nghiệp vụ… Ngoài ra, nhiều trường hợp chưa thực hiện đúng quy định về lắp bảng thông tin, camera…

Những ngày tìm hiểu tình trạng khai thác cát tràn lan, chúng tôi từng chứng kiến những tài xế xe chở cát thông báo cho nhau quay đầu lẩn tránh mỗi khi có bóng Thanh tra giao thông. Dưới các con sông, suối, ven các hồ chứa, các ghe, máy khai thác cát vẫn hoạt động rầm rộ, lại nhớ đến những lá đơn khẩn thiết mà người dân các địa phương gửi đến Báo Khánh Hòa về tình trạng khai thác cát khiến các dòng sông bị sạt lở, thay đổi dòng chảy; tình trạng “sông nuốt làng” gây mất đất sản xuất, đất ở của dân đang trở nên nhức nhối; hay các xe vận chuyển cát gây hư hỏng đường sá, mất an toàn giao thông… gây bức xúc trong nhân dân. Trước những bất cập, khó khăn trong công tác quản lý khai thác cát hiện nay, đâu là biện pháp hiệu quả để quản lý, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên?

 

---

 

3 DN được cấp phép khai thác cát, sỏi làm vật liệu xây dựng dọc theo sông Cái từ thượng nguồn Khánh Vĩnh về đến hạ nguồn Nha Trang gồm: Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Ngọc Diệp NT (khai thác tại Cầu Bà, Khánh Vĩnh), Công ty TNHH Thương mại và Xây dựng Hoàng Thịnh Phát (khai thác tại Diên Đồng, Diên Thọ, Diên Lâm thuộc Diên Khánh) và Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ - Xây dựng Khánh Vĩnh (khai thác tại Diên An, Diên Khánh).

 

---

Theo Báo Khánh Hòa

Kỳ 2: Lúng túng trong quản lý