Trong những năm qua, công tác Trợ giúp pháp lý cho các đối tượng thuộc diện chính sách, người yếu thế trong xã hội đã được cấp ủy, chính quyền các cấp trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa đặc biệt quan tâm. Hoạt động trợ giúp pháp lý đã giúp nhiều đối tượng yếu thế trong xã hội được tiếp cận với các dịch vụ pháp lý miễn phí, giúp họ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, nâng cao hiểu biết và ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật; góp phần tích cực vào việc phổ biến, giáo dục pháp luật, bảo vệ công lý, bảo đảm công bằng xã hội, phòng ngừa, hạn chế tranh chấp và vi phạm pháp luật; cải thiện chất lượng đời sống người dân.

Thực hiện Đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý giai đoạn 2015 - 2025 được phê duyệt tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 01/6/2015 của Thủ tướng Chính phủ, UBND tỉnh Khánh Hòa đã ban hành Kế hoạch số 5765/KH-UBND ngày 02/8/2016 để triển khai trên địa bàn toàn tỉnh. Sau hơn 04 năm thực hiện Đề án, công tác trợ giúp pháp lý đã có nhiều chuyển biến tích cực với những kết quả đáng khích lệ. Hoạt động trợ giúp pháp lý đã được triển khai đa dạng, phong phú với nhiều hình thức như tuyên truyền bằng các ấn phẩm, tờ rơi, tổ chức tư vấn pháp luật miễn phí, cử trợ giúp viên, luật sư trợ giúp pháp lý, tham gia tố tụng để bào chữa cho các đối tượng. Qua các hoạt động trên, nhiều người dân, nhất là các đối tượng chính sách, trẻ em, người yếu thế trong xã hội đã được hỗ trợ, bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong các vụ việc. Nhìn chung, chất lượng vụ việc được trợ giúp pháp lý ngày càng được nâng cao; số lượng vụ việc trợ giúp viên pháp lý tham gia tố tụng tăng lên đáng kể, nhất là từ sau khi Luật trợ giúp pháp lý có hiệu lực (từ ngày 01/01/2018). Nếu như năm 2015, chỉ có 04 vụ việc trợ giúp viên pháp lý tham gia vào quá trình tố tụng thì đến năm 2018 có 56 vụ việc và năm 2019 là 70 vụ việc. Nguồn ngân sách được phân bổ cho công tác này cũng được quan tâm đầu tư và tăng dần qua các năm nhằm đáp ứng nhu cầu nhiệm vụ đặt ra. Năm 2015, ngân sách tỉnh đầu tư gần 1,6 tỉ đồng thì đến năm 2019 đã mức đầu tư được nâng lên gần 3,2 tỷ đồng phục vụ cho hoạt động trợ giúp pháp lý.

Để nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các Chi nhánh trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh, UBND tỉnh đã thực hiện giải thể Chi nhánh tại huyện Khánh Vĩnh, sáp nhập Chi nhánh huyện Khánh Sơn vào Chi nhánh thành phố Cam Ranh. Đến nay, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Khánh Hòa đang duy trì hoạt động của 02 Chi nhánh số 1 tại thị xã Ninh Hòa và số 2 tại thành phố Cam Ranh, cơ bản đáp ứng được nhu cầu của các đối tượng cần trợ giúp pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi để người dân khi có nhu cầu đến liên hệ giải quyết công việc. Bên cạnh đó, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh hướng dẫn, điều hành 57 Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý do UBND cấp xã thành lập. Tính đến nay, 100% các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh đã có Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý. Các đợt trợ giúp pháp lý lưu động, các buổi sinh hoạt Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý, nhất là sinh hoạt lồng ghép với các hội đoàn thể như phụ nữ, thanh niên, nông dân, cựu chiến binh đã phát huy tốt vai trò, hiệu quả trong tuyên truyền về pháp luật, trợ giúp pháp lý đến các tầng lớp nhân dân. Cùng với đó là sự tham gia tích cực của các cơ quan thông tin, truyền thông như Báo Khánh Hòa, Đài Phát thanh - Truyền hình Khánh Hoà đã đưa nhiều tin, bài, phóng sự, thực hiện các chuyên mục, chuyên trang về hoạt động trợ giúp pháp lý phát trên sóng phát thanh, truyền hình của địa phương đã tạo được hiệu ứng tích cực trong cộng đồng.

Công tác đào tạo, phát triển đội ngũ trợ giúp viên pháp lý, luật sư tham gia trợ giúp pháp lý luôn được chú trọng nhằm nâng cao chất lượng và đáp ứng tốt hơn nhu cầu trợ giúp của người dân. Trung tâm đã điều kiện thuận lợi nhất để các viên chức có thể tham gia học lớp đào tạo nghiệp vụ Luật sư. Hàng năm, 100%, trợ giúp viên pháp lý được cử tham gia các lớp đào tạo nghiệp vụ, các hội thảo, hội nghị tập huấn do Cục Trợ giúp pháp lý - Bộ Tư pháp tổ chức. Nhìn chung, chất lượng tham gia tố tụng của các trợ giúp viên pháp lý cơ bản đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra.

Mặc dù công tác trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh thời gian qua đã có nhiều bước tiến đáng kể nhưng vì nhiều lý do mà hoạt động trợ giúp pháp lý vẫn chưa thực sự tiếp cận được nhiều đối tượng cần trợ giúp trong xã hội. Nhiều trường hợp người cần được trợ giúp lại không mặn mà với việc được trợ giúp pháp lý miễn phí, đặc biệt là người đồng bào dân tộc thiểu số, người dân ở vùng sâu, vùng xa. Mặt khác, năng lực, kinh nghiệm của đội ngũ trợ giúp viên pháp lý cũng còn những hạn chế nhất định nên gặp khó khăn trong quá trình tham gia trợ giúp pháp lý, nhất là trợ giúp cho các đối tượng là người đồng bào dân tộc thiểu số. Kết quả tham gia tố tụng của trợ giúp viên pháp lý trong các vụ việc chỉ đạt khoảng 43%. Trong khi đó, việc huy động các nguồn lực xã hội tham gia trợ giúp pháp lý cũng chưa đạt được hiệu quả như mong muốn. Nhìn chung, việc tham gia của đội ngũ luật sư vào công tác trợ giúp pháp lý tại địa phương còn khá ít do chế độ thù lao thấp trong khi để giải quyết một vụ việc đòi hỏi phải đầu tư nhiều thời gian, công sức. Tính đến nay, chỉ có 01 công ty luật và 11 luật sư của Đoàn luật sư tỉnh đăng ký tham gia hoạt động trợ giúp pháp lý. Những khó khăn, hạn chế trên đã ảnh hướng nhiều đến chất lượng, hiệu quả hoạt động trợ giúp pháp lý thời gian qua.

Trung tâm trợ giúp pháp lý  Nhà nước tỉnh Khánh Hòa

Trong những năm tới đây, cùng với quá trình phát triển của xã hội thì nhu cầu trợ giúp pháp lý của người dân sẽ tiếp tục gia tăng. Chính vì vậy, công tác trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh rất cần được các cấp, các ngành chức năng tiếp tục quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa nhằm nâng cao chất lượng hoạt động, phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân. Trong đó cần tập trung giải quyết được các vấn đề trọng tâm như:   Đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và hoạt động trợ giúp pháp lý đến các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là các đối tượng chính sách, trẻ em, những người yếu thế trong xã hội, cộng đồng dân cư tại các địa bàn khó khăn về kinh tế - xã hội, khu vực miền núi, biển, đảo của tỉnh... Trong đó, các ngành, các đoàn thể cần làm tốt hơn nữa công tác phối hợp, lồng ghép nội dung trợ giúp pháp lý vào trong các buổi sinh hoạt để đoàn viên, hội viên và mỗi người dân, đối tượng thuộc diện thụ hưởng biết về chính sách, quyền và lợi ích của mình. Mặt khác, cần nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng cho đội ngũ thực hiện công tác trợ giúp pháp lý thông qua qua đào tạo, tập huấn chuyên môn nghiệp vụ, nhất là kỹ năng tranh tụng tại phiên tòa cho các trợ giúp viên pháp lý, luật sư cộng tác viên để nâng cao kỹ năng tham gia tố tụng; thường xuyên tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề pháp luật, tọa đàm trao đổi kinh nghiệm giữa các trợ giúp viên pháp lý và giữa trợ giúp viên pháp lý với các luật sư có nhiều kinh nghiệm. Thông qua Đoàn luật sư, Hội luật gia tỉnh để có giải pháp phát huy tôt hơn nữa vai trò, trách nhiệm của đội ngũ luật sư và các chuyên gia pháp luật trong việc tham gia hoạt động trợ giúp pháp lý, phục vụ cộng đồng. Đồng thời, tăng cường phối hợp, thông tin giữa Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh với các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc giới thiệu hoặc đề nghị cử người tham gia để đại diện, bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người được trợ giúp pháp lý một cách nhanh chóng, kịp thời. Tiếp tục quan tâm bối trí kinh phí để đáp ứng tốt nhu cầu hoạt động trợ giúp pháp lý trong giai đoạn mới, trong đó cần có chế độ, chính sách đãi ngộ phù hợp, để khuyến khích đội ngũ trợ giúp viên pháp lý, luật sư tham gia vào hoạt động này một cách tích cực và trách nhiệm.

Với những giải pháp trên, hi vọng trong thời gian tới công tác trợ giúp pháp lý trên địa bàn tỉnh sẽ phát huy hiệu quả hơn nữa với chất lượng ngày càng được nâng cao, đáp ứng tốt nhu cầu của xã hội và góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Xây dựng Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh Khánh Hòa trở thành một địa chỉ đáng tin cậy và là chỗ dựa vững chắc cho những người có hoàn cảnh yếu thế trong xã hội.

CTV-Xuân Thỏa