Sau 15 năm triển khai thực hiện Chỉ thị 24-CT/TW, ngày 04/7/2008 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa X), dưới sự lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp, sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân, công tác phát triển nền Đông y trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng chăm sóc, bảo vệ, nâng cao sức khỏe Nhân dân.
Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện Chỉ thị 24-CT/TW
Xác định việc phát triển nền Đông y là nhiệm vụ quan trọng góp phần thực hiện hiệu quả công tác chăm sóc, bảo vệ, nâng cao sức khỏe Nhân dân; đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hoá xã hội của tỉnh. 15 năm qua, Tỉnh ủy Khánh Hòa đã tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện Chỉ thị 24-CT/TW và Thông báo Kết luận số 154-TB/TW của Ban Bí thư, góp phần nâng cao nhận thức của các cấp ủy, chính quyền, cán bộ, đảng viên và Nhân dân về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của nền Đông y, chăm sóc sức khỏe Nhân dân bằng Y học cổ truyền (YHCT).
Tỉnh ủy Khánh Hòa đã ban hành Kế hoạch số 53-KH/TU để triển khai thực hiện, chương trình hành động thực hiện Chỉ thị 24-CT/TW, trong đó xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp, lộ trình phát triển nền Đông y; xây dựng, củng cố Hội Đông y các cấp. Tập trung mũi nhọn chỉ đạo phát triển cây dược liệu; phát triển du lịch sinh thái kết hợp tham quan các vùng nuôi trồng dược liệu; du lịch kết hợp mua các sản phẩm dược liệu và thuốc cổ truyền mang đặc trưng của tỉnh. Chỉ đạo các cấp ủy, tổ chức đảng, các ngành tổ chức nghiên cứu, quán triệt, xây dựng chương trình, kế hoạch triển khai thực hiện bảo đảm sát thực, có tính khả thi cao. Trong mỗi giai đoạn, Tỉnh ủy đều đưa nội dung phát triển y học cổ truyền vào các đề án về lĩnh vực Y tế, Nông nghiệp để chỉ đạo thực hiện. Bên cạnh đó, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch triển khai Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa, phê duyệt 03 đề án, dự án, quy hoạch phát triển cây dược liệu. Nhiều dự án phát triển nguồn dược liệu đã và đang đem lại giá trị kinh tế, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân.
Quan tâm xây dựng cơ chế chính sách, đầu tư các nguồn lực, kiện toàn hệ thống khám, chữa bệnh bằng đông y

Khám bệnh miễn phí cho người lớn tuổi trong chương trình Đông y hướng ra cộng đồng tại Hội Đông y tỉnh
Quán triệt phương châm “Kế thừa, phát huy, phát triển y dược học cổ truyền, với y học hiện đại”, tỉnh Khánh Hòa đã chỉ đạo, tập trung các nguồn lực cho công tác phát triển Đông y. Kết hợp đông - tây y trong khám và chữa bệnh cho nhân dân được quan tâm. Hệ thống khám, chữa bệnh bằng đông y trong các cơ sở y tế của Nhà nước được củng cố và mở rộng. Năm 2012, tỉnh đầu tư xây mới Bệnh viện Y học cổ truyền và phục hồi chức năng, hiện nay với quy mô bệnh viện tuyến tỉnh chuyên khoa hạng 2 có 170 giường bệnh. Hệ thống cơ sở khám, chữa bệnh công lập bằng YDCT phát triển mạnh. Đến năm 2023, các bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh đều có Khoa y học cổ truyền; 02 bệnh viện đa khoa tuyến huyện đã thành lập Khoa y học cổ truyền; 04 bệnh viện đa khoa tuyến huyện còn lại có Tổ y học cổ truyền (YHCT); 89,1% trạm y tế xã, phường, thị trấn có khám chữa bệnh bằng YHCT; 82,5% trạm y tế xã, phường, thị trấn có vườn thuốc nam mẫu; công tác nghiên cứu, bảo tồn nguồn dược liệu được chú trọng; việc nhân rộng các bài thuốc hay, các kinh nghiệm dân gian được thực hiện thường xuyên, đã phát huy trên 400 bài thuốc hay trong khám chữa bệnh bằng thuốc đông y.
Khánh Hòa đã ban hành một số chính sách hỗ trợ đã thu hút được nhiều cán bộ có chất lượng cao về công tác, hoạt động trong lĩnh vực YHCT. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ cán bộ, thầy thuốc Đông y được chú trọng. Hiện toàn tỉnh có 158 người thực hiện công tác khám, chữa bệnh bằng YHCT (chiếm 3,28%/tổng số cán bộ ngành y tế của tỉnh) công tác tại các cơ sở khám, chữa công lập từ tỉnh đến cơ sở; trong đó có 02 tiến sĩ, 06 thạc sĩ, 49 bác sĩ chuyên khoa, 14 dược sĩ đại học, 25 y sĩ và 62 lương y, lương dược. Nhờ đó, đã thu hút ngày càng nhiều bệnh nhân khám, chữa bệnh bằng phương pháp YHCT và YHCT kết hợp với Y học hiện đại (YHHĐ); trong 15 năm, toàn tỉnh có trên 3,7 triệu lượt bệnh nhân khám, chữa bệnh tại các cơ sở y tế. Nhiều phương pháp chữa bệnh bằng YHCT ngày càng được các cơ sở y tế áp dụng như: dùng đèn chiếu; chữa bệnh bằng châm cứu, điện châm, thủy châm, xoa bóp, day ấn huyệt; chữa bệnh bằng ống hút giác hơi, ... Việc sử dụng các phương pháp YHCT trong khám, chữa bệnh ngày càng hiệu quả, góp phần tích cực vào sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ, nâng cao sức khoẻ Nhân dân. Nổi bật trong công tác đông y, bình quân mỗi năm, các cấp hội đông y của tỉnh tổ chức khám, điều trị cho hơn 160.000 lượt bệnh nhân, trong đó khám chữa bệnh miễn phí cho hơn 33.000 lượt người với tổng số tiền từ thiện hơn 2 tỷ đồng.
Đẩy mạnh phát triển nguồn dược liệu và nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ vào Đông y
Trong những năm qua, tỉnh đã quan tâm đẩy mạnh nghiên cứu, kế thừa, bảo tồn, phát triển nền Đông y và nguồn dược liệu. Toàn tỉnh hiện có 04 đơn vị, cơ sở nuôi trồng dược liệu là Công ty TNHH Đông dược Dân Lợi, Công ty cổ phần Trang trại dược liệu Liên Sơn, Công ty Vạn Hương, Công ty Thiên Nam. Trong đó, Công ty cổ phần Trang trại dược liệu Liên Sơn đã thực hiện 02 dự án gồm: Dự án “Trang trại dược liệu Liên Sơn”, trồng 25.000 cây giống dược liệu tại xã Khánh Hiệp, huyện Khánh Vĩnh; Dự án “Bảo tồn, khai thác, phát triển hiệu quả một số loài cây thuốc quý, có giá trị cao tại Khánh Hòa” tại huyện Khánh Vĩnh từ năm 2018 đến năm 2020; khuyến khích người dân “trồng cây thuốc tại vườn, tại nhà”, hướng đến hình thành các vùng chuyên trồng, chế biến cây thuốc theo hướng công nghiệp.
Một số mô hình hay, cách làm hiệu quả phát triển cây dược liệu, khám, chữa bệnh bằng YHCT trên địa bàn tỉnh như: Hội Đông y Diên Khánh tổ chức trồng thành công cây thuốc nam ở đình làng thôn Thủy Xương, xã Suối Hiệp; xây dựng mô hình trồng cây sâm đại hành bằng biện pháp sinh học, phối hợp cùng hội viên tiến hành trồng thành công 3 hecta sâm đại hành (thôn Lỗ Gia, xã Suối Tiên, huyện Cam Lâm); phát triển, nhân rộng mô hình chế biến nước giải khát, rượu, trà, thực phẩm ăn uống từ cây sâm đại hành... Hiện toàn tỉnh có 129 vườn thuốc mẫu trồng thuốc nam trị các chứng bệnh thông thường (tăng 47 vườn thuốc mẫu so với năm 2017).

Hoạt động của Hội Đông y trong Chương trình “Chia sẻ yêu thương
Công tác xã hội hóa và hợp tác quốc tế về y học cổ truyền trên địa bàn tỉnh được chú trọng. Tỉnh quan tâm khuyến khích, vận động các tổ chức, cá nhân trong và ngoài tỉnh thành lập các cơ sở khám, chữa bệnh, sản xuất kinh doanh thuốc Đông y, phát triển các vùng dược liệu trên địa bàn. Toàn tỉnh hiện có 205 phòng chẩn trị (trong đó, có 141 phòng chẩn trị y học cổ truyền ngoài công lập) và 02 doanh nghiệp sản xuất kinh doanh đông dược. Một số cơ sở y học cổ truyền tư nhân được đầu tư các phương tiện chế biến (máy phiến, máy xay), thực hiện quy trình bảo quản dược liệu, sản xuất đông dược theo hướng hiện đại, phục vụ chế biến dược liệu đạt chất lượng cao.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được là cơ bản, việc phát triển nền Đông y trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa vẫn còn một số bất cập, hạn chế, vướng mắc cần quan tâm, như: Một số cấp ủy đảng, chính quyền chưa thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo việc phát triển YHCT, nhất là ở tuyến cơ sở. Mạng lưới cơ sở khám chữa bệnh YHCT hoạt động chưa đồng đều, chưa thu hút được người bệnh. Chất lượng khám chữa bệnh bằng Đông y tại một số bệnh viện còn hạn chế; nhân lực khám, chữa bệnh bằng YHCT tuyến cơ sở còn thiếu. Kinh phí đầu tư cho cơ sở vật chất phục vụ nghiên cứu, phát triển, chữa bệnh bằng YHCT chưa nhiều, chưa đáp ứng yêu cầu khám chữa bệnh YHCT kết hợp với YHHĐ. Công tác quản lý hoạt động khám chữa bệnh bằng Đông y đối với cơ sở chữa bệnh ngoài công lập chưa chặt chẽ. Công tác tập huấn, chuyển giao, nâng cao kiến thức cho đội ngũ thầy thuốc YHCT chưa được thực hiện thường xuyên. Các đề tài nghiên cứu khoa học về YHCT chưa phong phú, hiệu quả ứng dụng chưa cao. Việc chuyển giao các bài thuốc hay, cây thuốc quý và những kinh nghiệm phòng, chữa bệnh bằng YHCT còn hạn chế; Công tác xã hội hóa trong lĩnh vực YHCT còn hạn chế. Công tác phát triển vùng dược liệu chưa xứng tầm với tiềm năng, lợi thế của tỉnh…
Để tiếp tục phát triển nền Đông y, xây dựng, củng cố Hội Đông y các cấp vững mạnh, thời gian tới tỉnh Khánh Hòa xác định cần tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau: Tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng Chỉ thị 24 và chủ trương, chính sách phát triển nền Đông y, Hội Đông y trong các kế hoạch, chương trình hành động của Tỉnh ủy nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện trong nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy, chính quyền, đoàn thể và Nhân dân về vai trò của nền Đông y, Hội Đông y trong chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe Nhân dân; rà soát, nghiên cứu xây dựng cơ chế chính sách mới nhằm thu hút đội ngũ cán bộ YDCT có trình độ, năng lực về công tác tại tỉnh; xây dựng kế hoạch đào tạo và bồi dưỡng, chuẩn hóa, đào tạo lương y, lương dược; tổ chức phổ cập kiến thức y dược học cổ truyền cho cán bộ y dược học hiện đại và kiến thức y dược học hiện đại cho cán bộ y dược học cổ truyền; tiếp tục đầu tư trang, thiết bị, dịch vụ y tế, đáp ứng yêu cầu khám bệnh, chữa bệnh bằng y học cổ truyền. Đẩy mạnh hoạt động phối kết hợp đông - tây y; ứng dụng công nghệ tiên tiến, bài thuốc hay có hiệu quả trong công tác điều trị; duy trì, củng cố xây dựng trồng vườn thuốc nam tại các bệnh viện, hướng dẫn nhân dân trồng cây thuốc nam và sử dụng phát huy tốt tác dụng phòng và chữa bệnh chăm sóc sức khỏe ban đầu tại cộng đồng. Tăng cường công tác nghiên cứu khoa học, tâm đắc thừa kế những cây thuốc quý, những bài thuốc hay, thuốc gia truyền…
Hải Vân - BTG Tỉnh ủy